Fragment jednej z naszych wypraw rowerowych prowadził przy granicy Polsko-Ukraińskiej. Zachwyciły nas drewniane cerkwie praktycznie niespotykane w środkowej i zachodniej części naszego kraju. Dzisiaj w tym krótkim wpisie chcemy Wam pokazać zaledwie kilka z nich. Część została zaadoptowana na kościoły, inne służą jako regionalne muzea, niektóre niestety niszczeją zapomniane gdzieś na końcu świata.
Wnętrza większości z nich są trudno osiągalne, dostęp jest raz w tygodniu w trakcie nabożeństwa. Tak więc pozostaje napawać się ich pięknem z zewnątrz.
Naszą opowieść zaczniemy od cerkwi św. Bazylego w Bełżcu. Świątynia została, zbudowana w Lipsku w 1756 roku i przeniesiona do Bełżca w 1838, na miejsce starej spalonej miejscowej cerkwi. W trakcie przenosin zmieniono jej konstrukcję. Z wyposażenia cerkwi, po wojnie, przetrwał jedynie osiemnastowieczny krzyż, pozostałe elementy uległy zniszczeniu. W sąsiedztwie cerkwi znajdował się cmentarz, po którym pozostało zaledwie pięć nagrobków.
Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Woli Wielkiej wzniesiona w 1755 roku. W latach 1947–1994 użytkowana jako rzymskokatolicki kościół filialny Parafii Matki Bożej Śnieżnej w Łukawicy, a od 1994 świątynia jest nieczynna i znajduje się pod opieką Fundacji Pro Akademia Narolense. Cerkiew jest wpisana na listę zabytków i znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej woj. podkarpackiego. W chwili gdy tam byliśmy trwały prace remontowe.
Cerkiew św. Paraskewy w Nowym Bruśnie wzniesiona w 1713 roku. W latach 1713–1947 użytkowana jako greckokatolicka cerkiew filialna parafii w Starym Bruśnie. Po 1947 roku przejęta przez państwo i do dzisiaj jest nieczynna. W roku 1987 została wpisana na listę zabytków i włączona do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej. Od 2014 roku trwa tam remont. Wyposażenie zostało zdemontowane i zabezpieczone w pobliskim muzeum. Gdy byliśmy pod cerkwią, sąsiadka udostępniła nam klucze. Szkoda tylko, że poza odnowionymi ścianami niczego w środku nie było.
Zespół Cerkiewny w Radrużu, w skład którego wchodzą: zabytkowa prawosławna cerkiew św. Paraskewy z XVI w., drewniana dzwonnica i Dom Diaka.
Cerkiew należy do najstarszych i najlepiej zachowanych obiektów budownictwa drewnianego w Polsce. Znalazła się ona na Międzynarodowej Liście World Monuments Fund oraz wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Unesco. Od 2010 roku zespół zabudowań cerkiewnych stanowi oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie. Położona jest na wzgórzu, nad rzeczką Radrużka, otoczona murem, co nadaje jej charakter obronny.
Cerkiew grekokatolicka św. Mikołaja Cudotwórcy w Radrużu z 1931 roku. To druga świątynia we wsi. Od 1970 roku użytkowana jako kaplica rzymskokatolicka. We wnętrzu cerkwi znajduje się XVIII wieczny obraz Matki Bożej Śnieżnej.
Cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wólce Żmijowskiej poświęcona została w latach 90-tych XIX wieku, przebudowana w 1896 roku i odnawiana w 1914 i 1927 r. We wnętrzu została tylko ściana ikonostasowa, fragmenty polichromii i zdewastowany chór. Od 1947 roku nieużytkowana, do dziś stoi opuszczona.
Cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Wielkich Oczach wybudowana w 1925 roku w miejscu poprzedniej. Świątynia ta stanowi jedyny przykład cerkwi o konstrukcji szachulcowej w Polsce południowo-wschodniej. Obiekt był skromnie dekorowany, malowany wewnątrz na kolory niebieski, żółty i czerwony, obecnie dekoracja ta zachowała się śladowo. Po roku 1947 pełniła okresowo funkcję magazynu sklepowego. Obecnie stoi pusta, a zarazem jest własnością Skarbu Państwa.
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu zbudowana w 1615 roku. W 2013 roku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Unesco. Świątynia została także włączona do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej. Cerkiew ta jest jedną z nielicznych czynnych świątyń greckokatolickich w Polsce, które szczęśliwie przetrwały wojnę. We wnętrzu zachowała się polichromia figuralno-ornamentalna z 1735 i 1772 roku ze szczególnie interesującym malowidłem Sąd Ostateczny.
Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Wyszatycach zbudowano w roku 1936, w miejscu starej drewnianej cerkwi z 1907, zniszczonej w czasie I wojny światowej. Po II wojnie światowej cerkiew została opuszczona, zamieniono ją na magazyn nawozów. Obecnie opuszczona i niszczejąca. W ostatnim okresie dzięki staraniom śp.Tadeusza Kochanowicza i innych społeczników udało się dokonać częściowej rewitalizacji obiektu zwłaszcza wymiany poszycia dachu co zapobiegło dalszemu niszczeniu.
Cerkiew Matki Bożej Bolesnej w Przemyślu. Monumentalna cerkiew została zbudowana w latach 1933-1935 w bezpośrednim sąsiedztwie budynku klasztornego. Konsekracja nastąpiła w 1935 roku. Po II Wojnie Światowej cerkiew została przejęta przez Urząd Bezpieczeństwa i utraciła charakter sakralny. Zakon Bazylianów odzyskał klasztor i cerkiew 26 października 1996 roku. Prace remontowe w cerkwi zostały ukończone pod koniec 1999. Całkowicie odnowiono wnętrze świątyni, na zewnątrz odbudowano zniszczone schody, odnowiono elewację i uporządkowano teren dookoła kompleksu. W maju 2000 roku uroczyście dokonano rekonsekracji świątyni.
Cerkiew Cudu św. Michała Archanioła w Chołowicach – obecnie Kościół Pojednania p.w. Ducha Świętego. Została zbudowana w 1897. Podczas II wojny światowej wojska radzieckie urządzili w kopule punkt obserwacyjny, a podczas wycofywania się spalili cerkiew. Została odbudowana w pierwotnym kształcie w latach 1993–1996 jako Kościół Pojednania pw. Ducha Świętego.
Cerkiew Narodzenia NMP w Krzywczy – Została zbudowana w miejscu starszej, drewnianej cerkwi z 1841 roku, która spłonęła w 1906 roku. Oddana do użytku w 1911 roku. Po wojnie użytkowana jako magazyn, obecnie jest opuszczona.
Opisaliśmy tylko kilka cerkwi na południowym-wschodzie Polski. Jest ich Oczywiście dużo więcej, pewnie co jakiś czas będziemy prezentowali kolejne równie ciekawe zabytki sakralne.